Aslıhan Altay Karataş – Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA), “Doğu Anadolu Fay Çizgisi Sarsıntıları Tespitler ve Öneriler” raporunu yayımladı. Raporda, Doğu Anadolu Fay Çizgisi Sarsıntıları Toplantısı’nda 23 üniversiteden, 20’nin üzerinde farklı bilim disiplininden 50’ye yakın bilim beşerinin aktardığı tespit, teklif ve tahliller ile TÜBA Akademi Konseyi’nin sarsıntı bölgesindeki müşahedeleri bir ortaya getirildi. İTÜ zelzele raporundaki yerbilimleri ile ilgili teknik bilgiler ışığında yapılan tespit ve tekliflere yer verilen TÜBA raporunda, fay çizgisiyle ilgili şu ihtarlarda bulunuldu:
‘Vahim sonuçlara yol açıyor’
“İlk sefer bu zelzelede evvelki haritalama sonuçları ile yüzeyde zelzele kırıklarının farklı olduğu görüldü. Son sarsıntılar göstermiştir ki, kanunun eski/güncellenmeyen haritalara dayandırılarak çıkarılması daha vahim sonuçlara sebep olmaktadır. Haritaları yaparken yalnızca topografyaya bakmak yanlışsız bilgi vermemektedir. Türkiye’deki fayların tekrarlanma dönemi pek bilinmemektedir. Münasebetiyle fayların ne kadar gerilim biriktirdiği ve sarsıntı üretme potansiyeli olduğu da bilinmemektedir. Sarsıntı bölgesinde birden fazla fay ve çoklu segment bulunmaktadır. Bunlar tek tek ele alınmalı, Türkiye sarsıntı tehlike haritası hemen yenilenmelidir. Her bir fayın teker teker çalışılması ve karakteristiğinin belirlenmesi gerekmektedir.”
‘Çin’den heyet gelecek’
Raporda, birinci sarsıntının daha evvel haritalanmamış bir fay kesimi üzerinde 350 km, ikinci şokun ise 160 km boyunca kırılarak gerçekleştiği belirtilirken, “Depremlerden sonra meydana gelen azamî yer değiştirmelerin ise birinci sarsıntı için 8 m, ikincisi için 6 m olduğunu göstermiştir. Hala bölgede kırılmayan ve 6.0-6.5 büyüklüklerinde zelzele üretebilecek fay kesimleri bulunmaktadır. ‘İkinci zelzele neden 9 saat sonra gerçekleşti’ sorusu üzerine ileri sismolojik teknikler ile çalışmalar yapılmaktadır. Çin ve Japonya haricinde bu büyüklükteki mega bir zelzelesi göğüsleyecek öteki bir ülke bulunmamaktadır ve ülkemizin müdahalesi vaktinde gerçekleşmiştir. Çin’den bir Sismoloji-Sismotektonik heyeti Türkiye ve İTÜ’ye iş birliği ve bilgi transferi için gelmeyi planlamaktadır” dendi.
İlk 30 dk’ya önemli
Raporda, sarsıntılarda birinci 72 saatin “altın saatler” olduğu, birinci 30 dakikasına bireylerin hazırlanması gerektiğıi vurgulanarak, “Bu sarsıntılarda afet idaresinde kesintisiz ve sağlıklı bağlantının ehemmiyeti daha uygun anlaşılmıştır. Alternatif irtibat sistem ve altyapılarına yatırım mecburiliği doğmuştur. Su şebekeleri sarsıntıya nazaran yapılmalı” önerisi yapıldı. Afete müdahalenin risk azaltmayla başlayıp hazırlık ile devam ettiğine dikkat çekilen raporda, “Afet idaresinde lisan ve fikir birliği oluşturmak gereklidir. Türkiye, risk azaltmada zayıf kalmaktadır. Risk azaltmaya harcanmayan bir ünite maliyet afet sonrası 4 ünite maliyet harcamayı gerektirir. Türkiye Afet Müdahale Planı şu anda olması gerektiği biçimde değildir. Dünyada afet idaresinin tarihî gelişimine kıyasla Türkiye, günümüzü şimdi yakalayamamıştır.” dendi.
Afetin boyutuna nazaran planlama
Depremin yıkıcı tesirlerinin azaltılması için çok boyutlu ve multidisipliner çalışmalara muhtaçlık duyulduğunu vurgulayan TÜBA Lideri Muzaffer Şeker, “Uygulanamayan cezai müeyyideler ve denetleme zafiyeti olan kanunlar pratikte mana söz etmiyor. Sarsıntı öncesi ve sarsıntı sonrası yapılacaklar iş planı içeriklerinin, afetin boyutlarına nazaran sınıflandırılmasına ve coğrafik şartlar ile bölgesel tertip şemalarına nazaran ilgili kamu kurumları ile istekli sivil toplum kuruluşları ortası protokollerle tanımlanmış iş birliği stratejilerinin güzelleştirilmesine gerek var” dedi.
