Dün BM’nin özel davetlisi olarak BM Genel Konseyi’nde konuşan birinci Türk Cumhurbaşkanı eşi olan Emine Erdoğan, 5 sene evvel Türkiye’de başlatılan ve bütün dünyaya yayılan sıfır atık projesi ile büyük dönüşümler başlatabileceğinin görüldüğünü vurguladı. Türkiye 1 Ağustos 2023 prestiji ile depozitolu içecek uygulaması ile sıfır atıkta yeni bir periyoda giriyor. 1 Ağustos prestiji ile depozito logolu içecek ambalajı zarurî olacak ve sisteme tam geçiş 1 Ocak 2024 olacak.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan dün, 30 Mart Memleketler arası Sıfır Atık Günü özel oturumuna Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreterliğinin özel davetlisi olarak katıldı. Erdoğan, BM Genel Heyeti’ndeki Sıfır Atık Özel Oturumu’nda, iklim ve etraf probleminde dünyada adil dağılım prensibine dayalı hakkaniyetli bir sisteme muhtaçlık olduğunu söyledi. Şimdiye kadar BM Genel Heyeti’nde konuşan birinci Türk Cumhurbaşkanı eşi olan Emine Erdoğan, 5 sene evvel Türkiye’de başlattıkları ve bütün dünyaya yayılan sıfır atık projesi ile büyük dönüşümler başlatabileceklerini gösterdiklerine işaret ederek, proje kapsamında geri kazanılan milyonlarca atık ile 650 milyon ton hammadde tasarrufu sağlandığını ve 4 milyon ton sera gazi salınımının önlendiğini vurguladı.
BM Genel Sekreteri Guterres, “Ülkeler, ulusal seviyede Emine Erdoğan’ın öncülüğünde Türkiye’nin yürüttüğü Sıfır Atık projesi üzere örneklerden ilham almalı. Bu bağlamda, Sıfır Atık alanında seçkin bireylerden oluşacak bir Müşavere Konseyi’ni kuracağımı duyurmaktan memnuniyet duyuyorum. Hanımefendi Emine Erdoğan’a da bu konseyin başkanlığını yapmayı kabul ettiği için teşekkürlerimi sunuyorum.” açıklamasında bulundu.
Türkiye sıfır atık projesi ile tüm dünyaya örnek olurken 1 Ağustos prestiji ile içecek ambalajlarında mecburî depozito sitemi ile sıfır atık gayesine çok daha fazla yaklaşacak.
Tüm dünyada 2020 yılında 1,292 milyar litre ambalajlı içecek tüketildi. Her yıl denizlere ve okyanuslara 4,8 ile 12,7 milyon ton ortasında plastik atılıyor. Atıkların doğal yaşama ve iklim üzerindeki büyük tesirleri tüm dünyanın en kıymetli gündemleri ortasında. Geri Dönüşümcüler ve Geri Kazanımcılar Derneği (GEKADER) bilgilerine nazaran Türkiye’de 4 kişilik bir aile kişi başı günlük 1 kilo civarında geri dönüştürülebilir atık oluşturuyor yani ayda 120 kilo. Kaba hesapla ülke genelinde aylık 2,3 milyon ton geri dönüştürülebilir atık oluşturuyoruz. Geri dönüşüm için büyük muvaffakiyet elde eden depozito uygulamaları yakın bir vakitte ülkemizde de zarurî olacak.
Kısa vadede maksat 25 milyar içecek ambalajını geri dönüştürmek
Şu anda Türkiye’de geri dönüştürülebilir atıklardan her 10 alüminyum içecek kutusunun 5’i pet şişeni 3’ü ve camın 1’i geri dönüştürülüyor. Yeni uygulama ile emel birinci kademede yaklaşık 50 milyar içecek ambalajının yüzde 50’nin geri dönüştürülmesinin sağlamak.
1 Ağustos 2023 tarihinden itibaren içecek ambalajları üzerinde logo mecburi olacak
Türkiye Etraf Ajansı’nın (TÜÇA) 30.12.2022 tarihli ‘Zorunlu Depozito İdare Sistemi Uygulamaları’na ait duyurusuna nazaran 1 Ağustos 2023 tarihinden itibaren içecek ambalajları üzerinde ‘Depozito İdare Sistemi İşareti mecburî olacak. Ağustos prestiji ile bu etikete sahip olmayan içecekler satılamayacak. Zarurî Depozito İdare Sistemi, kanunen 1.1.2024 tarihinden itibaren devreye girecek. Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, ocak ayında yaptığı açıklamasında tek kullanımlık içecek ambalajlarının dönüştürülerek iktisada kazandırılması için hazırlanan Depozito İdare Sistemini, bu yıl içerisinde tamamlayıp, 2024 prestijiyle da mecburî hale getireceklerini söylemişti.
Uygulama ile Türkiye’de de birinci etapta insani tüketim gayeli içeceklerin piyasaya sürülmesinde kullanılan cam, PET cinsinde plastik ve alüminyum cinsinde metal materyalden yapılmış olan tek kullanımlık satış ambalajları kapsama alınacak. Farklı ülkelerde farklı kategorilerin vakitle sisteme eklendiği görülüyor.
Depozito İdare Sistemi (DYS) ile ambalajların fiyatı üzerine ek bir bedel konularak, atıkların denetimsiz ve gelişi hoş atılması yerine tüketicilerin de iştirakiyle denetimli, sistemli bir halde toplanmasını sağlamak ve birinci baştaki ödenen bedelin tüketiciye iade edilmesi temeline dayanıyor. Sistem, merkezi bir yapı üzerinden yani Türkiye Etraf Ajansı tarafından yönetilecek.
Geri iade ile etraf ve iktisat kazanacak
Bu yıl prestijiyle 2 bin depozito iade makinesi, 5 bin depozito toplama noktasıyla, en az 7 bin noktada hizmet verecek. Tüketicilerden gelen boş ambalajların teslim alındığı ve depozito bedellerinin iade edildiği noktalarda Depozito İade Makine’leri olacak. Makineler, ambalajları ayrıştırarak alacak. Depozitolu boş ambalajlar geri dönüşüm tesislerine teslim edilecek. Sistem dahilinde geri dönüşümü sağlanan materyallerin çeşidi ve ölçüsüne nazaran belirlenen hurda geliri de sisteme aktarılacak.
Depozito İade Makineleri’ne tükettiği eseri getiren tüketiciler, iade sürecini yaptıklarında cep telefonu uygulamasına alışveriş puanı aktarılacak. Bu puanları alışverişlerinde kullanabilecekler. Depozito bedelinin alışveriş puanı olarak geri iadesi konusunda genç, orta, yaşlı her kesite, her koşula uygun opsiyon planlanıyor.
Binlerce beşere istihdam
Uygulama ile 37 bin ton sera gazı emisyonu azaltılırken, 1,3 milyar kilowatsaat güç, 3,6 milyon varil petrolden tasarruf sağlanacak. Proje kapsamında, 20 yıllık süreçte 100 milyar lira tasarruf ve 20 bin vatandaşa da direkt istihdam alanı açılacak.
Sistemin bel kemiği taklit edilemez ‘logo’
Sistemin bel kemiğini ise tek kullanımlık içecek ambalajlarının etiketlerindeki barkod oluşturacak. Bu işaretin basımında özel ve yüksek güvenlikli mürekkep kullanılacak. Böylelikle sahtecilik ve kayıt dışılığın da önüne geçilecek.
Sisteme dahil içeceklerin etiket yahut ambalajlarına, depozito programına dahil olduklarını gösteren bir Türkiye Depozito İdare Sistemi sembolü eklenecek. Depozito taşıyan içeceklerin etiketlerindeki yahut kutularındaki depozito sembolleri özel ve kopyalanması güç bir mürekkeple basılacak. Özel güvenlikli mürekkep kullanılarak basılan ‘Depozito Sembolü’nü taşıyan etiketler mecburî olacak.
Depozito İdare Sistemi (DYS) Logosu’nun ambalajlar üzerine uygulamasında kullanılan güvenlik mürekkebinin sahtesinin üretilmesi kelam konusu değil. Güvenlik mürekkebi sahip olduğu ayrıştırıcı özellikler sayesinde özel aygıtlarla denetim edildiğinde, içecek ambalajının üstündeki DYS logosunun Depozito Sistemi özel mürekkebi taşıyıp taşımadığı anlaşılabiliyor. Mürekkep projeye özel tasarlandığı için piyasadan direkt yahut dolaylı formüller ile temin edilmesi mümkün değil. Yalnızca yetki dokümanına sahip ambalaj ve etiket üreticileri bu mürekkebi kullanma hakkına sahip.
Mürekkep tasarımı, üretim evreleri ve mürekkebin dağıtılması ile kullanılması, kısaca tüm tedarik zincirinde çok az sayıda kurum yetkili. Logo üzerinde kullanılan Güvenlikli Mürekkep birebir vakitte aksine mühendislik yollarıyla da tekrar üretilemez özellikte.